مقدمه
روسیه، مانند اتحاد جماهیر شوروی برای چندین دهه با هدف ایجاد بی اعتمادی به تلاش های صلح آمیز جهانی و مؤسسات بهداشت عمومی برای مقابله با تهدیدات بیولوژیکی، ادعاهای نادرستی را در مورد سلاح های بیولوژیکی مطرح کرده است. از آغاز تهاجم تمام عیار به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، اکوسیستم اطلاعات نادرست و تبلیغاتی روسیه در تلاشی نا موفق برای منحرف کردن توجه از تهاجم به اوکراین، کاهش حمایت بین المللی از اوکراین و توجیه جنگ غیر موجه خود، حجم و شدت اطلاعات نادرست خود در مورد سلاح های بیولوژیکی را افزایش داده است.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده با متحدان، شرکا و سازمان های بین المللی برای کاهش تهدیدات قدیمی تسلیحات هسته ای، شیمیایی و بیولوژیکی اتحاد جماهیر شوروی در کشورهای شوروی سابق، از جمله اوکراین و روسیه، همکاری کرده است. کرملین اکنون به دروغ این همکاری صلح آمیز را به عنوان فعالیت نظامی بیولوژیکی ایالات متحده در خارج از کشور معرفی می کند. روسیه بارها از موقعیت خود به عنوان یک عضو در مجامع بین المللی مختلف برای پخش هر چه بیشتر این دروغ ها سوء استفاده کرده است. اما چیزی که کرملین در اطلاعات نادرست خود به آن اشاره نمی کند این است که روسیه تا زمان متوقف کردن یک جانبه همکاری خود در ۲۰۱۴، فعالانه در این برنامه ها شرکت داشته است.
تاریخچه انتشار اطلاعات نادرست درباره سلاح های بیولوژیکی
بسیاری از کارشناسان تاریخچه پخش اطلاعات نادرست درباره تسلیحات بیولوژیکی روسیه و اتحاد جماهیر شوروی را در چهارچوب کارزارهای سازماندهی شده با هدف ایجاد بی اعتمادی در ایالات متحده و بین متحدان و شرکا افشا کرده اند. یک مورد به خوبی مستند شده در سال های ۱۹۵۳-۱۹۵۱ در طول جنگ کره رخ داد. اتحاد جماهیر شوروی، کره شمالی و جمهوری خلق چین (PRC) ایالات متحده را به آلوده کردن حیوانات با عوامل بیماری زا و رها کردن آنها در جمهوری خلق چین و کره شمالی متهم کردند . نمایندگان شوروی این اتهامات نادرست را در مجامع بین المللی مختلف از جمله سازمان ملل متحد مطرح کردند. بین اواسط مارس و اواسط آوریل ۱۹۵۲، ۲۵⁒ از پوشش رسانه های شوروی بر این ادعاهای نادرست متمرکز بود . شدت پوشش رسانه ای توجه عموم را به طور قابل توجهی به این موضوع جلب کرد و منجر به اعتراض میلیون ها نفر به استفاده ادعایی ایالات متحده از سلاح های بیولوژیکی شد. مورخان دست کم ۱۲ سند را در بایگانی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی شناسایی کرده اند که دروغین بودن این ادعاها را ثابت می کنند. علیرغم شواهد موجود، این روایت های ساختگی گهگاه دوباره مطرح می شوند، و در فوریه ۲۰۲۳ جمهوری خلق چین ادعای جعلی شوروی مبنی بر استفاده ایالات متحده از سلاح های بیولوژیکی در کره شمالی در سال های دهه ۱۹۵۰ را تکرار کرد.
بدنام ترین نمونه از اطلاعات نادرست شوروی در رابطه با سلاح های بیولوژیکی در سال های دهه ۱۹۸۰ رخ داد. در آن زمان اتحاد جماهیر شوروی روایت نادرستی را مبنی بر اینکه ایالات متحده ویروس نقص ایمنی انسانی(HIV) ، ویروسی که باعث سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) می شود را مهندسی ژنتیکی کرده و پخش می کرد. این کمپین اطلاعات نادرست عموماً به عنوان عملیات اینفکشن یا عملیات دنور شناخته می شود. کمیته امنیت دولتی اتحاد جماهیر شوروی (KGB) این روایت نادرست را با انتشار داستان های جعلی در رسانه های بین المللی در سراسر جهان منتشر کرد. در یک تلگراف کا گ ب در ۱۹۸۵ آمده است: “هدف از این اقدامات ایجاد نظر مساعد برای ما در خارج از کشور با تأکید بر این است که این بیماری نتیجه آزمایشات مخفیانه با یک گونه سلاح بیولوژیکی جدید توسط سرویس های مخفی ایالات متحده و پنتاگون است که از کنترل خارج شده است.” بایگانی های متعدد و شواهد ثبت شده توسط افسران سابق کا گ ب به طور قطعی ثابت کردند که این یک کارزار هماهنگ شده توسط سرویس های اطلاعاتی شوروی به منظور پخش اطلاعات نادرست بود. میخائیل گورباچف رهبر سابق اتحاد جماهیر شوروی سرانجام از رونالد ریگان، رئیس جمهور سابق ایالات متحده به دلیل انتشار این روایت نادرست خاص عذرخواهی کرد .
جنگ روسیه علیه اوکراین
کرملین برای توجیه تهاجم تمام عیار خود به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، چندین روایت ساختگی از جمله برخی مربوط به سلاح های بیولوژیکی را بازسازی و ترویج کرده است. ظرف چند روز پس از حمله به اوکراین، کرملین ادعای وجود “آزمایشگاه های سلاح های بیولوژیکی در اوکراین” را به عنوان یکی از بهانه های دروغین خود برای حمله عنوان کرد. یکی از نمایندگان پارلمان روسیه یک ماه پس از تهاجم ادعا کرد “بدیهی است که عملیات ویژه با هدف حفاظت از ساکنان استان دونتسک و استان لوهانسک، حقایق درباره فعالیت های خطرناک ایالات متحده در خاک اوکراین را آشکار کرده است.” با این حال، یک سال پس از آغاز حمله، کرملین هیچ مدرک معتبری برای اثبات این ادعاها ارائه نکرده است. الزام “نازی زدایی” دولت اوکراین و طرح ادعایی ناتو برای تجزیه روسیه، از دیگر توجیهات بی اساس بودند.
کرملین که در پیروزی سریع بر اوکراین ناکام مانده بود و شکست های متعددی را در میدان نبرد تجربه کرده بود، سپس در تلاشی فرومانده جهت جلوه دادن اوکراین و ایالات متحده به عنوان متجاوزان، اطلاعات نادرست خود را در مورد سلاح های بیولوژیکی گسترش داد. یکی از برجسته ترین ادعاهای نادرست کرملین این است که ایالات متحده برای تعلیم ارتشی از پرندگان مهاجر ، پشه ها و حتی خفاش ها برای حمل سلاح های بیولوژیکی به روسیه با اوکراین همکاری کرده است. کرملین احتمالاً به این دلیل به این روایات نادرست متوسل شد که آزمایشگاه های بهداشت عمومی به طور معمول گونه های حیوانی مهاجر را برای ارزیابی و مقابله با پاتوژن های منتقله از حیوانات مطالعه می کنند. ادعاهای روسیه نامعقول هستند، چرا که این گونه ها، حتی اگر بتوان آنها را به سلاح تبدیل کرد، نمی توانند محدود به ماندن در خاک روسیه شوند و در نتیجه می توانند خود اوکراین و سایر کشورهای منطقه را نیز به خطر بیاندازد.
دیگر بخش های اکوسیستم اطلاعات نادرست و تبلیغاتی روسیه، مانند رسانه های تحت حمایت مالی کرملین و وب سایت های مرتبط با سرویس اطلاعات روسیه ، همان روایت های نادرست را بازتاب و در سراسر جهان پخش می کنند. کرملین همچنین برای صحبت با مطبوعات به اصطلاح “متخصصان” متکی است و از عوامل و سخنگویان تحت کنترل یا طرفدار روسیه برای تأثیر گذاری هر چه بیشتر استفاده می کند. به عنوان مثال، از فوریه ۲۰۲۲، سپهبد ایگور کریلوف، فرمانده یگان حفاظت بیولوژیکی و شیمیایی نیروهای مسلح روسیه، تعامل خود با رسانه ها را به میزان قابل توجهی افزایش داده است. کریلوف بدون ارائه هیچ مدرک معتبر در اظهارات خود مرتباً ادعا می کند که ایالات متحده در توسعه آبله میمون و کووید دست داشته است و در حال توسعه سلاح های بیولوژیکی است که می تواند گروه های قومی را به طور انتخابی هدف قرار دهد. دولت ایالات متحده نگران است که این روایت نادرست ممکن است مقدمه ای برای عملیاتی با پرچم دروغین باشد که در آن روسیه خود از سلاح های بیولوژیکی، شیمیایی یا هسته ای در اوکراین استفاده می کند و سپس اوکراین و/یا ایالات متحده را مقصر می خواند.
کرملین همچنین برای قانع کردن مردم روسیه، واقعیت ساختگی که مبنی بر آن کرملین برای دفاع از شهروندان روسیه در برابر دشمنان خارجی “مجبور” به مداخله شده بود، این روایت ها را تکرار می کند. بدون تصور یک تهدید وجودی، توجیه تلفات و خسارات نظامی دولت در اوکراین برای مردم روسیه بسیار دشوارتر خواهد بود. روسیه نیروهای تازه نفس را قبل از اعزام به جبهه به اندازه کافی آموزش نمی دهد و تجهیزات ایمنی کافی و تسلیحات کارآمد را در اختیار آنها نمی گذارد. ارتش به جایی رسیده است که حتی از سربازان استخدام شده خواسته است برای زخم بندی از تامپون و نوار بهداشتی استفاده کنند، زیرا ارتش لوازم کافی کمک های اولیه برای سربازان خود ندارد. هدف از پخش روایات نادرست در مورد تأسیسات تسلیحات بیولوژیکی، متقاعد کردن مردم روسیه به این است که فداکاری های آنها برای جنگ هنوز موجه است.
کمیسیون پارلمانی روسیه برای بررسی آزمایشگاه های بیولوژیکی ایالات متحده در اوکراین
دولت روسیه به ابتکار ویاچسلاو ولودین، رئیس دومای دولتی در مارس ۲۰۲۲، کمیسیون پارلمانی برای بررسی آزمایشگاه های بیولوژیکی ایالات متحده در اوکراین را تشکیل داد. این کمیسیون یک ماه پس از آغاز تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ شکل گرفت. کنستانتین کوساچف، معاون سخنگوی شورای فدراسیون و ایرینا یارووایا، معاون سخنگوی دومای دولتی ریاست مشترک این کمیسیون پارلمانی را که متشکل از ۱۴ سناتور و ۱۴ نماینده دوما است بر عهده دارند.
این کمیسیون از زمان تأسیس یک پلتفرم کلیدی کرملین برای انتشار اطلاعات نادرست بوده است. یارووایا با انتشار اعلامیه ها مرتباً ادعا می‌کند که “شواهد به دست آمده توسط کمیسیون، ایجاد شبکه اطلاعات بیولوژیکی توسط ایالات متحده در سراسر جهان را کاملاً تأیید می‌کند،” اما هرگز هیچ مدرکی برای اثبات گفته هایش ارائه نکرده است. با مرور زمان، ادعاهای یارووایا به طور فزاینده ای هیجان انگیز گشته و به روایتی علمی تخیلی نزدیک شده است. در ژوئیه ۲۰۲۲، یارووایا ادعا کرد که کرملین با آزمایش دقیق خون سربازان اوکراینی پی برده است که سربازان تحت “آزمایش های مخفی” قرار گرفته اند که آنها را به “بی رحم ترین هیولاها” تبدیل کرده است. این بار نیز، کمیسیون هیچ مدرکی برای اثبات این ادعاهای مضحک ارائه نکرد.
به نظر می رسد که نقش واقعی این کمیسیون عملکرد به عنوان پلتفرمی است که از طریق آن می توان روایت های نادرست مختلف درباره سلاح های بیولوژیکی را قطره قطره به محیط اطلاعاتی تزریق کرد. این کمیسیون اخیراً اعلام کرد که در اواسط آوریل ۲۰۲۳ گزارشی را منتشر خواهد کرد که حاوی شواهدی است که ادعاهای کارزار اطلاعات نادرست یک ساله خود را ثابت می کند. گزارش ماه آوریل احتمالا اطلاعات نادرست بازیافت شده، مصاحبه با به اصطلاح “کارشناسان” مرتبط با کرملین و تعدادی از اسنادی را در بر می گیرد که در حال حاضر در اختیار عموم قرار دارند و همکاری و کمک های صلح آمیز ایالات متحده به اوکراین را شرح می دهند. مانند سایر نمونه های اطلاعات نادرست کرملین، هدف گزارش این کمیسیون متقاعد کردن جهانیان به صحت ادعاهای نادرست کرملین نیست، بلکه ایجاد تردید و پریشانی در تلاش برای تضعیف همبستگی بین المللی با اوکراین است.
استفاده از سازمان های چند جانبه برای انتشار اطلاعات نادرست
علاوه بر کمیسیونی که در بالا ذکر شد، کرملین سعی می کند با سوء استفاده از پلتفرم عمومی سازمان های چند جانبه ادعاهای نادرست خود را پخش کند. مانند رویه اتحاد جماهیر شوروی در سال های دهه ۱۹۵۰، روسیه اطلاعات نادرست در رابطه با سلاح های بیولوژیکی را در چندین مجمع چند جانبه ترویج داد. مدت کوتاهی پس از آغاز تهاجم تمام عیار خود به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، و از آن پس روسیه بارها از وضعیت خود به عنوان عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل برای ایجاد اختلال در دستور کار این شورا و تکرار ادعاهای بی اساس خود در مورد آزمایشگاه های ادعایی سلاح های بیولوژیکی در اوکراین سوء استفاده کرده است. اکثریت اعضای شورای امنیت بارها و قاطعانه ادعاهای روسیه را رد و تکذیب کرده اند. ایزومی ناکامیتسو ، معاون دبیر کل سازمان ملل و نماینده عالی این نهاد در امور خلع سلاح حتی اعلام کرده است که “سازمان ملل از هیچ گونه برنامه تسلیحات بیولوژیکی در اوکراین آگاهی ندارد.” از زمان تهاجم تمام عیار کرملین به اوکراین، روسیه خواستار تشکیل جلسات متعدد در سازمان ملل برای مطرح کردن اتهامات خود در ارتباط با سلاح های بیولوژیکی شده است. لیندا توماس-گرینفیلد، سفیر دائم ایالات متحده در سازمان ملل این کار را “اتلاف وقت عظیم” و تلاشی برای منحرف کردن توجه از جنایاتی که نیروهای روسیه در اوکراین مرتکب می شوند و تاکتیکی فرومانده برای توجیه یک جنگ غیر موجه” خوانده است.
در یک نشست کنوانسیون سلاح های بیولوژیکی (BWC) در آوریل ۲۰۲۲، همه کشورهای عضو این کنوانسیون از جمله روسیه به رویدادی به میزبانی ایالات متحده، آلمان و اوکراین دعوت شدند که ماهیت واقعی و صلح آمیز همکاری ها و کمک ها به اوکراین را توصیف کرد، و فرصتی برای هیئت نمایندگان فراهم کرد تا پرسش های خود در مورد این فعالیت ها را مستقیماً در مقابل مسئولین مطرح کنند. جای تعجب نیست که هیئت روسی ترجیح داد در این رویداد شرکت نکند. فقط چند ماه بعد و برای دومین بار در تاریخ کنوانسیون سلاح های بیولوژیکی، روسیه بر اساس ماده پنجم این معاهده از کشورهای عضو خواستار تشکیل یک جلسه رایزنی رسمی برای بررسی و رسیدگی به این ادعاهای نادرست کرد. عدم تأیید ادعاهای روسیه در این جلسه رایزنی باعث گشت که برای اولین بار در تاریخ کنوانسیون سلاح های بیولوژیکی روسیه بر اساس ماده ششم این معاهده به شورای امنیت سازمان ملل شکایت کرد و ادعا نمود که ایالات متحده و اوکراین کنوانسیون را نقض می کنند. در این مورد نیز روسیه در اثبات ادعاهای بی اساس خود ناکام ماند. قطعنامه پیشنهادی روسیه برای ایجاد یک کمیسیون تحقیقاتی با اختلاف زیادی شکست خورد و تنها روسیه و جمهوری خلق چین به آن رأی مثبت دادند. ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه رأی منفی و هر ده عضو منتخب شورای امنیت سازمان ملل رأی ممتنع دادند.
در نهمین کنفرانس بازنگری کنوانسیون سلاح های بیولوژیکی که در اواخر ۲۰۲۲ برگزار شد، روسیه در تلاش برای انتشار اطلاعات نادرست و مشروعیت بخشیدن به روایت های ساختگی خود بارها سعی کرد کار مهم یک مجمع چند جانبه خلع سلاح را از مسیر خارج کند. روسیه به جای همکاری با سایر کشورهای عضو برای تحکیم معنادار کنوانسیون سلاح های بیولوژیکی، مکرراً پیشنهاداتی را ارائه کرد که صرفاً برای به تأخیر انداختن و جلوگیری از دستور کار کنفرانس بازنگری طراحی شده بودند. اقدامات روسیه در مورد کنوانسیون سلاح های بیولوژیکی نه تنها به انتشار اطلاعات نادرست، بلکه به طور مستقیم به ممانعت و به طور بالقوه تضعیف عملکرد ابزارهای حیاتی بین المللی انجامید.
نتیجه گیری
مسکو همچنان بدون ارائه هیچ مدرک معتبر به انتشار اطلاعات نادرست درباره سلاح های بیولوژیکی ادامه می دهد. بیش از هزار نفر از دانشمندان بین المللی نامه ای را که توسط کارشناسان روسی نوشته شده و صریحاً ادعای کرملین را به چالش می کشد، امضا کرده اند . آنها در این نامه تأیید کرده اند که در فعالیت های صلح آمیز آزمایشگاه های تحقیقات بیولوژیکی در اوکراین “توسعه هیچگونه سلاح بیولوژیکی یا حتی استفاده از پاتوژن های خطرناک صورت نمی گیرد. فهرست سویه های نابود شده که توسط خبرگزاری ریانووستی و سایر رسانه های روسی منتشر شده است، حتی یک سویه خطرناک خاص را شامل نمی شود.”
همکاری و کمک های صلح آمیز ایالات متحده مطابق با تعهدات ما تحت کنوانسیون سلاح های بیولوژیکی انجام می گیرند. این همکاری ها و کمک ها شفاف هستند و برای کمک به کشورها در شناسایی، آماده سازی و واکنش به شیوع بیماری های عفونی طراحی شده اند. در عوض روسیه در پی آن است که تحقیقات صلح آمیز برای جلوگیری از بیماری در اوکراین و سراسر جهان – و همکاری و کمک های ایالات متحده در حمایت از آن – را به عنوان برنامه های شوم سلاح های بیولوژیکی جلوه دهد. هدف کرملین از کارزار پخش اطلاعات نادرست درباره سلاح های بیولوژیکی، انحراف توجه، ایجاد پریشانی و مقصر خواندن دیگران است. روسیه سابقه متهم کردن دیگران را به انجام کارهایی دارد که خودش انجام می دهد و ادعاهای اخیرش درباره تسلیحات بیولوژیکی در اوکراین هیچ تفاوتی ندارد. ایالات متحده ارزیابی می‌کند که روسیه با نقض تعهدات خود بر اساس کنوانسیون سلاح های بیولوژیکی به توسعه برنامه تسلیحات بیولوژیکی تهاجمی خود ادامه می‌دهد.